Deiseb yn cael cefnogaeth gan Awstralia

Wrth i'r ddeiseb i warchod henebion cofrestredig mewn perygl agosáu at 2,000 o lofnodion rydym yn derbyn newyddion gan un o'n haelodau yn casglu llofnodion gan drigolion blaenorol o Gymru yn Awstralia. Roedd Heather Powell yn weithgar iawn yn cefnogi'r Ymddiriedolaeth cyn iddi symud i Awstralia yn 2004. Cafodd ei magu yn Llaneirwg, a bu'n byw yn Rhydri yn ddiweddarach, gan ddod yn un o aelodau cynnar yr Ymddiriedolaeth - rydyn ni'n dwli ar ei stori:

"Mae’r Afon Margaret wedi ei lleoli mewn ardal brydferth, yn Ne Orllewin Awstralia. Mae'n ffinio â choedwig Genedlaethol ar dair ochr, rhai wedi'u clirio ar gyfer llawer o winllannoedd, a Chefnfor India, ar y bedwaredd ochr, gan roi traethau gwych a thonnau enfawr i ni, ar gyfer pencampwriaethau syrffio rhyngwladol.

"Ond, nid oes ganddo unrhyw "henebion cofrestredig hynafol". Felly pan wnes i gyflwyno fy neiseb gan Ymddiriedolaeth Cadwraeth Castell Rhiw’r Perrai, roedd pawb eisiau arwyddo. Dydyn nhw ddim yn gallu deall pam nad yw trysor o'r fath wedi cael ei ddiogelu. Fel y dywedodd un gweithiwr gofal: "mae diwylliant yn bwysig".

"Mae llawer o ymwelwyr o bob cenedl yn dod i'r ardal hon, o Perth, dair awr i ffwrdd, am benwythnos, sawl gwaith y flwyddyn, neu'n hedfan i mewn o rannau eraill o'r wlad. Mae gan gymaint dw i wedi cyfarfod atgofion o Gymru. Gwenodd un Almaenwr a dweud, mewn acen drwchus, "Bannau Brycheiniog". Wrth aros mewn clinig, dywedodd dynes wrthyf, roedd teulu ei gŵr o Gymru, dywedodd "pentref bach na fyddech yn ei adnabod", ac roedd yn gartref i mi, Llaneirwg!

"Mae gan rai o'r llofnodwyr gysylltiadau â Chymru. Yr wythnos diwethaf, gyda ffrind, yn cael coffi, fe wasgon ni i mewn i rywle, yn edrych dros y cefnfor, ac wrth ymddiheuro i fy nghymydog, fe wnaethom ddatblygu sgwrs. Roedd hi'n Gymraes! Roedd hi’n dod o Fachen! Roedd hi wedi mynd i Ysgol Basaleg, fel fi! Felly daeth Judy 'Hawkins' (enw morwynol), a'i gŵr adref gyda mi, i gael paned o de a sgwrs wâr (a llofnodi ein deiseb).

"Boed y gwaith yn 400 can mlwydd oed, (Rhiw’r Perrai yn 2026), neu 65,000 o flynyddoedd, (celf cerrig ein cenedl frodorol gyntaf), mae angen ei amddiffyn.

"Mae Caerffili wedi ei bendithio, yn ysblennydd gyda'i chastell Normanaidd, dw i'n meddwl mai dim ond Windsor sy'n fwy o faint a dw i'n cofio mynd â'n myfyriwr cyfnewid Ffrengig i mewn i'r neuadd wledda i fwynhau ein pecyn bwyd, allan o'r glaw. Fe wnaeth argraff addas arno.

"Cafodd Rhiw’r Perrai, yn wahanol i Gaerffili, ei adeiladu mewn arddull fodern o'r 17eg ganrif, gan Thomas Morgan o Fachen, yn cyfuno brics a gwaith maen, wedi'i rendro drosodd. Gobeithio y bydd y darllenwyr yn chwilio am y ddeiseb isod i helpu i achub yr adeilad pwysig hwn. Diolch i chi i gyd – Heather Powell."

Arwyddwch y ddeiseb i Senedd Cymru yn gofyn am reolaeth gadwraeth i henebion cofrestredig sydd mewn perygl, fel Castell Rhiw’r Perrai.